Dlaczego mózg zawodzi?

Robimy to cały czas i we wszystkich możliwych środowiskach. To tak silnie zakorzeniona w nas tendencja, że badania pokazują, że ludzie mogą być losowo przypisani do grupy z ludźmi z którymi nie mają nic wspólnego, nawet z nieznajomymi, których nigdy wcześniej nie spotkali, a po pogrupowaniu zaczną działać bardziej przyjaźnie w stosunku do członków swojej grupy i łatwiej rozwijać antagonistyczne relacje z członkami należącymi do drugiej grupy. Dzieje się tak tylko i wyłącznie z powodu tej instynktownej i tak głęboko w nas zakorzenionej tendencji do stronniczości gdy czujemy, że należymy do pewniej grupy. W parze z tym pojawia się tendencja do postrzegania członków drugiej grupy, do której nie należymy, jako gorszych. Podobnie jak na przykładzie fanów piłki nożnej, to nie tylko myślenie, że jesteśmy lepsi, ale także surowe ocenianie tego, co robi druga grupa. Rozwijamy poczucie tożsamości ich kosztem, budując na założeniu, że są oni „gorsi” od nas.

W rzeczywistości jest to podstawa dyskryminacji – lepsze myślenie o sobie i o grupie do której należy i myślenie o innej grupie znacznie gorzej, a konsekwencją bywają obrażanie i znęcanie się nad członkami „obcej” grupy w prawdziwym życiu.

Prawdopodobnie można sobie wyobrazić, jak łatwo to nastawienie jest nadużywane. Dużym wyzwaniem związanym z uprzedzeniami poznawczymi jest to, że są one wyzwalane automatycznie, jak odruch, podświadomie. W rzeczywistości są one częścią naszego nieświadomego, tak zwanego automatycznego myślenia. W związku z tym, możesz być pod ich wpływem, a marketing i komunikacja polityczna w szczególności, może kierować twoimi uprzedzeniami, aby przekonać cię do zakupu czegoś lub głosowania na kogoś.

Twoja stronniczość w grupie jest manipulowana za każdym razem, gdy polityk mówi o „nas” kontra „oni”, co oznacza „nasz naród, gdzie my należymy”, i tych „innych ludzi [wstawić grupę], gdzie nie należymy”. Są dosłownie miliony takich przykładów. Być może nie pamiętacie, ale kiedy amerykański prezydent George W. Bush chciał iść na wojnę z grupą terrorystyczną Al-Kaida i w konsekwencji zaatakował Afganistan i Irak, wygłosił niesławne przemówienie:

„Amerykanie pytają: Dlaczego oni nas nienawidzą?”

Oni nienawidzą tego, co widzą tutaj w tej izbie: demokratycznie wybranego rządu. Ich przywódcy są samozwańczy. Oni nienawidzą naszych wolności… Oni stoją przeciwko nam, ponieważ my stoimy na ich drodze.”

Jest to technika, która odwołuje się do wrodzonej stronniczości wobec wewnątrzgrupowej. Słowa takie jak „my”, „nas”, „nasz” , „oni” i „ich” są typowymi przykładami mowy, w której mówca dzieli społeczeństwo na dwie kategorie. Docelową grupą jesteśmy „my”, ci „dobrzy”, a „oni” są tymi „złymi”. Ten podział może automatycznie wywołać tę stronniczość. Ponadto łatwo jest przekonać ludzi, że zidentyfikowana grupa „ta druga” jest potencjalnym zagrożeniem (zaobserwujemy to w formie uprzedzeń) i pomoże zmobilizować Amerykanów do sprawy – w tym wypadku walki militarnej przeciwko „im”.

W rzeczywistości, istnieje wiele polityków z różnych krajów, którzy korzystają z narracji stronniczości wobec „swoich” i „obcych” w swoich przemówieniach. Oto kilka przykładów:

„Nie przyznaję na przykład, że wielki błąd został wyrządzony Czerwonym Indianom Ameryki lub czarnym ludziom w Australii. Nie przyznaję, że tym ludziom zrobiono zło, ponieważ silniejsza rasa, rasa wyższej klasy, bardziej światowa rasa, aby to ująć w ten sposób, przyszła i zajęła ich miejsce”. Powiedział to słynny były brytyjski premier Winston Churchill.

„Wasze kraje są zaśmiecone amerykańskimi bazami, pełne niewiernych i korupcji, którą rozprzestrzeniają”. Powiedział to przywódca Al-Kaidy Ajman al-Zawahiri, który zaapelował do muzułmanów o atakowanie amerykańskich, europejskich, izraelskich i rosyjskich celów wojskowych w przemówieniu w 18 rocznicę ataków z 11 września (niesławne ataki z 11 września na Wieże World Trade Center na Manhattanie i inne cele na amerykańskiej ziemi przez grupę terrorystyczną Al-Kaidę).

„Obrona naszych wartości i naszej tożsamości wymaga regulacji obecności islamskiej i islamskich organizacji we Włoszech”. Powiedział to włoski polityk skrajnej prawicy Matteo Salvini.

Widzicie? Zawsze są „my”, którzy są nieco lepszymi i bardziej prawymi ludźmi, czy to Brytyjczycy dla Churchilla, muzułmanie dla al-Zawahiri czy Włosi dla Salviniego. I zawsze są ci „źli”, nie kilkoro, nie tylko ci, którzy robią złe rzeczy, terroryści, mordercy i tak dalej, ale cała grupa etniczna, cały naród. Dla Churchilla, tubylcy z Australii i Ameryki byli gorsi, dla przywódcy Al-Kaidy Ajmana al-Zawahiriego, gorszą grupą są Amerykanie i ci, którzy nie przestrzegają ich zrozumienia islamu, podczas gdy dla Salviniego problemem są wszyscy muzułmanie.

Ponownie, jest to technika dobrze znana także Hitlerowi. Powiedział kiedyś, że „przywódca geniuszu musi mieć zdolność do tego, aby różni przeciwnicy wyglądali tak, jakby należeli do jednej kategorii”. W ten sposób tworzysz łatwo rozpoznawalną grupę zewnętrzną, „oni”, „źli”, „wrogowie”, i bardzo łatwo jest winić „ich” za złe rzeczy, skierować swój gniew przeciwko nim, a nie przeciwko swoim przedstawicielom politycznym.

Ale jak można przezwyciężyć tę tendencję „swojej” i „nie swojej” grupy? Po pierwsze, dobrze jest zawczasu zdawać sobie sprawę z tej stronniczości. Następnym razem, gdy usłyszysz, że polityk twierdzi, że to „my” kontra „oni”, zastanów się, że to nigdy nie jest takie proste i przypomnij sobie różnorodność, którą możesz znaleźć nawet w najmniejszej grupie, której jesteś częścią. Tak więc różnorodność dotyczyć może również innych grup. Pamiętaj, że tylko dlatego, iż możesz nie być zaznajomiony z grupą, niekoniecznie sprawia, że jest zagrożeniem lub czymś czego należy się bać.